Gündelik hayatlarımızın olmazsa olmaz kavramlarından birisi ne yazık ki stres. Küçük yaşlardaki çocuklardan, yaşlı bireylere kadar oldukça geniş bir yaş aralığını ve hemen hepimizi belirli dönemlerde ya da düzenli olarak etkileyen bir durum. Hayatımızın olağan akışında kendisine sıklıkla yer bulabilen, sürekli yüzleşmek durumunda kaldığımız ve genellikle pozitif olarak değil de negatif olarak karşımıza çıkan bu stres kavramı nedir? Stresi kontrol altına alabilir miyiz?
Kısaca bahsetmek gerekirsek stres; zorlu ya da rahatsız edici bir durum karşısında kişinin hissettiği duygusal ve fiziksel gerilim halidir. Ayrıca stres, kişinin biyolojik ve psikolojik dengesinin bozulmasına gösterdiği tepki durumu olarak ta tanımlanabilir. Stresi; kaygı, aşırı uyarılmışlık hali, engellenme, duygusal çöküntü, gerginlik ve çatışmalar yaratır. Strese yol açan bu gerilim hali, gerçek bir olay olabileceği gibi zihnin tehlikeli olarak algıladığı bir durum da olabilir. Kişiyi korumak adına ortaya çıkan stres tepkisi, çok fazla gözlemlendiğinde yaşam kalitesini ve bireyin işlevselliğini bozabilir, süregelebilen sağlıksal problemlere de yol açabilir. Gündelik yaşamlarımız içinde okul, ev, aile, iş, sosyal yaşam ortamında pek çok yaşam olayı stres verici hale gelebilir. Bedensel, duygusal, düşünce ve davranış düzeyinde ortaya çıkan stres, yalnızca olumsuz yaşam olayları karşısında değil; iş, ev, ya da şehir değişikliği gibi uyum gerektiren durumlarda da gözlenebilir.
Peki stresimizi yenebilmek için neler yapmalıyız? Ya da stresimizi nasıl yönetebiliriz?
Bence kişinin stresi yönetebilmesi için öncelikle düzenli öz gözlemler ile kendisinin ve bedeninin farkında olması gerekmektedir. Kişi bedensel farkındalığa ulaştığında, bedenindeki anlık değişiklikleri daha net hissedebilir hale gelmekte ve bu sayede stresin yaklaştığını ya da stres anını, stresi oluşturan durum öncesinde-anında ortaya çıkan fiziksel ya da ruhsal değişikliklerden ve belirtilerden yakalayabilir. Ayrıca bu bedensel farkındalık sayesinde yaşadığımız olayları yorumlar hale gelerek, bize stres yükleyen durumları tecrübe edebilir hale de gelebiliriz.
Anlık stres ile başa çıkmakta nefes etkili bir yöntemdir. Bunun için nefes egzersizi kitapları alabilir, internet üzerinden başlangıç seviyesi nefes videolarına gözatabilir ya da nefes eğitimi alabiliriz. Düzenli egzersiz ve çalışmalar ile şüphesiz ki nefes kontrolü kazanılabilir. Bu nefes teknikleri ile anlık ve ani stresin kontrol edilmesi kolaylaşabilir. Ayrıca; yoga, pilates, meditasyon, tai chi, rei ki gibi disiplinleri hayata entegre etmek ya da farklı spor türlerinden bir ya da birkaçı ile düzenli olarak uğraşmak, yürüyüş yapmak, go-satranç gibi oyunlarda uzmanlaşmak, düzenli kitap okumak, müzik enstürmanı çalmak, sizi rahatlatan müzikler dinlemek, seyahat etmek, resim yapmak ya da el sanatlarıyla uğraşmak ta stresi hayatınızdan uzaklaştırabilmenize ya da stres ile karşılaştığınızda onunla yüzleşmenizde size yardımcı olacaktır. Ayrıca Do sporları ya da Do Sanatları öğrenmek ve çalışmak ta yine hem nefes açısından, hem de bedensel farkındalık ve kontrol açısından stresin farkına varılması ve kontrol edilebilmesi açısından size oldukça yardımcı olabilecektir.
Japon Savaş Sanatlarından (Do Sanatlarından) birisi olan Aikido Sanatını uzun yıllardır alışan ve yine uzun yıllardır Aikido eğitmenliği yapmakta olan ben size stres yönetiminde Aikido’nun artılarından biraz bahsetmek istiyorum. Şüphesiz ki benim Aikido açısından bahsedeceğim öğeler, branşa ve dala göre ufak farklılıklar gösterse de hemen hemen her Uzakdoğu disiplini için bu öğeler benzerdir ve bence her disiplin stres önleyicidir. Haftanın belirli günlerinde düzenli olarak devam edeceğiniz Aikido antrenmanları temel olarak size; bedensel ve çevresel farkındalık kazandırır, değişen durumlara ve anlık ani zorlu koşullara adaptasyon ve reaksiyonunuzu geliştirir, stres altında soğukkanlı kalmanızı ve sakinlik ile duruma dirençsizce yanıt vermenizi sağlar, bedeninizi geliştirirken aynı zamanda ruhunuzu güçlendirmenizi ve zihninizi berraklaştırmanızı da sağlar.
Aikido bir mücadele sporu değildir. Maçı ya da turnuvası yoktur. Aikido’da; antrenman arkadaşlarımız ile rekabet etmek değil onlarla bir olmak, benim gelişmem değil biz olarak gelişmemiz söz konusudur. Bu sayede rekabetin ve mücadelenin olmadığı bu paylaşım ve gelişim ortamında rekabete bağlı stres olmayacaktır.
Aikido size stresli durumlarla yüzleştiğinizde tepki vermek yerine, yanıt verme yetisi kazandırır. Tepki vermek gergin olan durumu daha da germenize neden olacakken, yanıt vermek ise gergin olan durumu kontrol altına almanıza olanak sağlayacaktır. Ayrıca; tepki vererek zaten stres altında olan bedeninizi daha da uyarmak yerine, eğitiminizi anımsayıp sakinliğinizi korumaya çalışarak dirençsiz bir yanıt ile rakibi etkisizleştirme ya da kontrol altına almaya odaklanabilirsiniz.
Temel Aikido öğretisi size öz-kontrol kazandırarak; sakin ve rahat kalabilmenizi sağlamayı hedefler. Dojo’da bu hedef doğrultusunda çalışmak, size gündelik hayatta karşınıza çıkabilecek stresli durumlarda da sakin kalabilmeyi öğretir.
Aikido antrenmanları kişiye esneklik kazandırır ve duruma adapte olmayı öğretir. Aikido antrenmanlarında kişiler düzenli olarak değişen durumlara ve kontrollü strese maruz bırakılırlar. Kendilerine yöneltilen ani atak ve saldırılara (bunlar tek ya da birden fazla rakip tarafından gerçekleştirilen; farklı ve değişik tutuşlar, çeşitli vuruşlar, değişik silah ve ekipmanlarla yapılan çeşitli saldırılar olabilmektedir) karşı, kendilerine önceden gösterilip öğretilmiş olan Aikido teknikleri ile yanıt vermeye ve bu yanıtları ile durumu ve rakibi (rakipleri) kontrol altına almaya ya da etkisizleştirmeye çalışırlar. Tüm bu çalışmalar sırasında ortaya çıkan ani durumlar başlarda kişilerde; stres, baskı, tedirginlik, gerginlik, kaygı, korku durumlarını ortaya çıkartsa da düzenli antrenmanlar ve çalışmalar ile kişiler zamanla bu durumların üstesinden gelmektedirler. Yine zamanla kişiler teknikleri uygulamakta gelişmeye, bu sayede de daha az stres, baskı, tedirginlik, gerginlik, kaygı, korku duygusu hissetmeye başlarlar. Sabırla yapılan düzenli antrenmanlar ile Aikido çalışan kişiler de diğer Do Sporları, Do Sanatları, Savaş Sanatları Disiplinleri öğrencileri gibi zor ve stresli durumları soğukkanlılıkla yönetmeyi ve geride bırakmayı öğrenirler.
Aikido çalışmaları sırasında, bir sabit duruma (tutuş, vuruş, silahlı saldırı) cevaben geliştirilmiş pek çok farklı teknik öğreniriz. Pek çok donanıma sahip olmak bizim rahatlık ve sakinlik kazanmamıza yardımcı olur. Yine bu sayede; beklenmedik bir olası durum anında bir yoldan çözemediğimiz probleme bakış açımızı ve yaklaşımımızı süratle değiştirebilir ve sahip olduğumuz pek çok cevaptan, o ana uygun olanı verebiliriz. Bu tarzda yapılan antrenmanların bizi ulaştırdığı düşünce yapısı ile, gündelik hayatlarımızda da bir sorun ya da stresli bir durumla karşılaşırsak sakinliğimizi ve rahatlığımızı koruyarak, olaya değerlendirip gerekirse farklı açılardan da yaklaşarak durumun üstesinden rahatça gelebilir ve stresi yönetebiliriz.
Aikido sizin dikkat ve odaklanma seviyenizi geliştirir. Anda ve orada olmayı size aşılar. Gününüz nasıl geçerse geçsin, bir Aikido antrenmanı sırasında fiziken olduğunuz kadar beynen ve ruhen de orada olmanız gerekmektedir. Gününüzü Dojo’nun dışında bırakamaz ve ana odaklanamazsanız olası bir sakatlığın sizi bulması ya da partnerinize zarar vermeniz olasıdır. Antrenmanlarda odaklanarak anda kalmaya çalışmanız sayesinde konsantrasyonuz, dikkatiz, odağınız gelişir ve artar. Sakince anda kalmayı öğrenen ve bunu hayatına entegre etmeyi başarabilen kişiler stresten son derece az etkilenirler ve stresi kontrol edip yönetebilirler.
Aikido açısından son derece önemli olan enerjinin (ki) vücutta rahatça dolaşabilmesinin ve akmasının temel şartı, kişinin rahat olmasıdır. Aikido’nun temel felsefelerinden birisi olan kişinin her an rahat ve sakin olabilmesi durumu, bizlerin düzenli antrenmanlar sonucunda ulaşmayı hedeflediğimiz beden-zihin-ruh seviyesidir. Bu noktaya yaklaşmayı başaran kişiler bu rahatlık ve sakinlik sayesinde vücud enerjilerini arttırabilir ve bu sayede de stres anında enerjilerini kontrol ederek rahatlık ve sakinliklerini sürdürerek stresi kontrol edebilirler.
Her türden spor ve düzenli egzersiz gibi Aikido’da vücudunuzun endorfin hormonu salgılamasını sağlar. Bu sayede depresyon ve stres yerine, haz ve başarı hissi hissedersiniz. Antrenman sonrasında öğrencilerimin ders öncesine Stres zaman zaman kişilerde kronik acı ve ağrılara sebep olabilir. Aikido tekniklerinin akıcılığı ve dairesel hareketleri sayesinde; sırt ağrısı, eklem ağrıları, boyun ağrıları gibi ağrılar ortadan kalkabilmektedir.
Stres doğal ve olası bir durumdur. Hepimiz her an strese maruz kalabiliriz. Ancak stresi yönetmek ve ortadan kaldırmak bizlerin elimizde. Yeterki kendimize bir uğraş ve amaç bulabilelim.